Sprengenberg - Sallandse Heuvelrug – 6 km
Rhododendrons bij de Sprengenberg
We grijpen een familiebezoekje aan om de Sprengenbergroute op de Sallandse Heuvelrug te gaan lopen. Dit is een Nationaal Park van formaat. Het leuke is dat we zo een hele rij natuurgebieden bewandelen die op een lijn liggen van Steenwijk naar Hengelo.
We steken eerst aan bij informatieschuur De Pas ten zuiden van Haarle. Deze wordt niet bemand. We zijn de enige bezoekers. Buiten is het koud maar af en toe straalt de zon ons wat warmte toe als zij door de wolken heen weet te breken. De route is gemakkelijk, we hoeven alleen maar de paaltjes te volgen. Met een informatiefolder gaan we op pad. Deze folder kunt u uitprinten via ons routekaartje (zie rechts in de navigatie) door te klikken op 'natuurmonumenten' bovenaan het kaartje.
Zodra we het bos in lopen en het lange pad voor ons zien liggen, voel ik dat dit gebied een geheel eigen karakter heeft. De grond is zanderig en heuvelig. Hoe anders dan de veengebieden waarin we al veel gewandeld hebben die nat, sompig en een heel andere begroeïng hebben.
rhododendrons spelen verstoppertje
Aan de kale takken hangen druppels water te glinsteren als diamanten wanneer de zon er door schijnt. Aan de kant van het pad begeleidt een strook heide ons naar de eerste afslag. Ik had al gelezen dat hier rhododendronstruiken staan. Ze zijn zowel groot in aantal als in omvang. Het lijkt alsof ze verstoppertje spelen achter de bomen. Hoe dichter we bij de oude rhododendronkwekerij komen hoe meer struiken er staan. Stel je toch eens voor als deze in bloei staan. We zullen dus nog een keer terug moeten om van die bloemenpracht te kunnen genieten.
pootje baden
Als we aan de bosrand komen krijgen we een mooi vergezicht te zien, dat, glooiend naar beneden, eindigt bij het dorp met haar roden daken. We lopen langs de dienstwoning van het grote jachtslot en kijken ook nog even bij het oude badhuisje. Ach, ik zie het al voor me, dames en heren die in badtenue pootje badend in het kleine vijvertje zich lieten verkoelen door het aangename water. We lopen nu over de oude verbindingsweg van het dorp naar het jachtslot dat in 1903 gebouwd is door Van Wulfften Palthe.
palthetoren
En dan is daar plotseling de Sprengenberg, een grote heuvel opgestuwd door gletsjerijs. Zittend op een bankje nemen we dit uitgestrekte heidegebied in ons op. Vroeger gebied van grazende schapen die voor de mest zorgden voor de landbouw. Inmiddels is het ook drukker geworden. Er zijn meer mensen die met dit mooie, frisse winterweer liever de neus buiten de deur steken dan achter de kachel te kruipen.
Als we verder gaan zien we al snel de toren die bekend staat als de Palthetoren. Maar we zien het huis pas goed als de route ons langs de zijkant leidt. De heide glooit naar boven tot het punt waarop het huis boven de bomen uitsteekt. Hier staan ook jeneverbessen, die prachtig uitkomen met hun groene kleur in de bruine kleuren van de heide. Het zijtorentje is speciaal gebouwd vanwege de astronomische belangstelling van de heer Van Wulfften Palthe. Vanuit de ramen, die op verschillende hoogten gemaakt zijn, bestudeerde hij de sterren.
Naar onze mening zien we de auto te snel. We zijn hier nog lang niet uitgewandeld. De Sallandse Heuvelrug is groot en ik wil verstoppertje spelen tussen bloeiende rhododendrons. In mei/juni staan ze in bloei.
informatie Sprengenberg
Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug is in eigendom en wordt beheerd door zowel vereniging Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en particuliere eigenaren. Dit aaneengesloten gebied is maar liefst 35 vierkante kilometer groot. In de herfst van 2007 ontving Natuurmonumenten een bijdrage van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Dit bedrag wordt gebruikt om de heideoppervlakte op de Sprengenberg te vergroten opdat de leefomstandigheden voor onder andere de nachtzwaluw en de korhoen verbetert.
Je kunt de auto parkeren bij excursieschuur De Pas aan de Deventerweg in Haarle. De paden zijn zanderig. Houd rekening met hoogteverschillen. Het bezoekerscentrum is in Nijverdal, Grotestraat 281. Er worden regelmatig excursies op De Sallandse Heuvelrug georganiseerd. Onderweg staan enkele bankjes.
geschiedenis Sprengenberg
De Sallandse Heuvelrug, waar de Sprengenberg onderdeel van uitmaakt, bestaat uit stuwwallen die tijdens de voorlaatste ijstijd zo’n 150.000 jaar geleden, door het ijs omhoog zijn geduwd. Toen het klimaat na de ijstijden milder werd, verscheen de eerste begroeiing. Vondsten van grafheuvels en gebruiksvoorwerpen zoals vuurstenen bijlen, laten zien dat de eerste bewoners hier zo’n 5.000 jaar geleden neerstreken. Later werden stukken bos ontgonnen en gebruikt als landbouwgronden. Schapen graasden alles kaal en de mest werd tezamen met afgeplagde heide over de landbouwgronden verspreid zodat de aarde vruchtbaar bleef. Door verre gaande ontbossing en begrazing werd het gebied kaal en onstonden er zandverstuivingen. Staatsbosbeheer werd opgericht in 1899 om de bebossing te herstellen. Dit dennenhout was nodig in de kolenmijnen, als stutpalen. Nu bestaat het gebied uit bos en heide, waarbij het heideveld nog steeds, dankzij inspanningen van de natuurorganisaties, wordt uitgebreid.
korhoen
De Sallandse Heuvelrug is de enige plaats in Nederland waar de korhoen nog broedt. In 2000 werden er nog slechts 14 hanen geteld. Een deel van de heide is dan ook tijdens het broedseizoen gesloten om het broeden niet te verstoren. Deze prachtige vogel heeft de grootte van een kip. Het mannetje heeft glanzende zwarte veren en een opvallende witte onderstaart en vleugelstreep. De vrouwtjes zijn bruin gestreept. Het korhoen heeft een grootschalig heidegebied nodig waarbij de afwisseling met kleinschalig cultuurland zeer belangrijk is. Korhoenen eten insecten en zaden maar ook de rode bes staat op het menu. Sinds najaar 2007 zijn er korhoenders uitgezet op Nationaal Park de Hoge Veluwe. Doel van dit project is dat de Korhoender zich over tien jaar zelfstandig kan voortplanten.
jeneverbes (Juniperus communis)
De jeneverbes staat in nederland op de rode lijst en is dus een wettelijk beschermde boom. Deze boom of struik komt voor op arme zandverstuivingen en ook in heidelandschappen zoals de Sallandse Heuvelrug. De jeneverbes is familie van de coniferen en naaldbomen. Er bestaan zo’n zestig verschillende soorten waarvan de hoogste tot tien meter reikt. Het rijpen van de bessen duurt twee jaar en deze worden in de herfst geoogst. De bessen worden voor allerlei doeleinden gebruikt. Behalve voor jenever, sinds de 16e eeuw, werd deze bes in de oudheid geroemd om zijn culinaire en geneeskrachtige eigenschappen. Tijdens het Romeinse Rijk werden doden begraven met eten en drinken. Bij gebrek aan zeldzame peperbolletjes werden jeneverbessen als goede vervanging gezien. In de 18e eeuw beval de koning van Frankrijk dat jeneverbessen op de lijst van medicijnen hoorde. Ook werden takken van jeneverbessen in bijvoorbeeld ziekenhuizen verbrand om epidemiën te voorkomen. Net als in de Middeleeuwen wordt de jeneverbes ook nu nog behalve in de keuken, als etherische olie gebruikt bij bijvoorbeeld reuma.
