Deel 1: Oosterbierum – Tolsemersyl, Friesland – 20 km
Beschermd wandelen achter de deltahoogte
Het is nog vroeg, tien voor zeven, als de wekker gaat. Moeite om uit bed te rollen hebben we niet. We gaan eindelijk beginnen aan de 42 kilomter van de Slachtedyk. Een oude zeedijk die door het midden van Friesland slingert vanaf het wad bij Oosterbierum tot aan het dorp Raerd, dat oostelijk ligt van de weg tussen Sneek en Leeuwarden.
Om half negen staan we boven op de zeedijk te kleumen want het is nog koud. Het wad ligt voor ons, de 42 km lange Slachtedyk achter ons. Naast de treden die ons omhoog leiden liggen betonnen platen in het gras. Iedere plaat bevat een jaartal en geeft de hoogte van de dijk aan omstreeks die tijd. Zo zie ik onder andere het jaartal 1570 staan en dat is best oud te noemen. Tussen 1966 en 1975 is de dijk op deltahoogte gebracht, 9.40 meter boven N.A.P.
winderig
Met het wad in de rug beginnen we aan de eerste kilometers. Het waait en de weg is recht. Je kunt zeggen dat het hier weids is maar wij ervaren het als kaal, leeg. Grote boerderijen staan temidden van hun uitgestrekte landerijen. In de verte zien we de windmolens van Nuon al staan. Het is het eerste windmolenpark dat in Nederland gestalte kreeg. We lezen op het bord dat de molens hier staan omdat dit het meest winderige stukje Nederland is. Dat geloof ik graag. Deze 12 windmolens leveren voor 3.700 huishoudens energie.
spoorzoeken
We volgen de Slachtedyk tot waar vroeger de Getswerdersyl stond. Een syl (zijl) is een brugsluis. Deze brugsluizen konden afgesloten worden met balken om het water te keren. De syl is hier niet meer, wel een gedenkteken. De Slachtedyk gaat hier als grasdijk rechtdoor maar wordt in 2006 nog doorsneden door de A31. We hopen op een tunneltje onder de weg door maar worden tegengehouden door de bewoonster van de laatste boerderij voor de snelweg. Ze heeft gelijk in de gaten dat we de Slachtedyk lopen en legt ons uit hoe we met een omweg weer de Slachtedyk kunnen oppakken. We lopen weer terug naar de Getswerdersyl en slaan rechtsaf. Na zo’n halve kilometer zien we aan de andere kant van de weg een tunneltje waar we door moeten. In de tunnel staat op de muur een Fries lied geschreven en al zingend lopen we onder het razende verkeer door. Na het tunneltje zegt onze intuïtie dat we rechts moeten maar het blijft gissen.
Het idee dat we zo maar wat als je een flink eind wilt lopen vind ik niet zo prettig temeer omdat we weer op de Slachtedyk moeten zien te komen. We hebben de kaart erbij en een aardige mevrouw, die met haar hond wandelt, laat ons zien waar wij zijn en welke kant we uit moeten. We zitten goed en het is eigenlijk niet moeilijk. We lopen nu richting een woonwijk en voor de huizen gaan we rechts het Filosofenpad op. We lopen dit pad uit en komen bij een grote weg waar we rechts moeten langs een industrieterrein, zo is ons vertelt door een man op een fiets. We zijn dan inmiddels weer op de Slachtedyk aanbeland.
Rechts van de weg staat een boerderij waar we langs gekomen zouden zijn als we via een tunnel of brug onder/over de A31 hadden kunnen lopen. Het is de enige onderbreking in de Slachtedyk.
In 2008 wordt ook deze laatste Slachtedykonderbreking opgelost door een loopbrug, de Slachtetille.
het laatste ijsje
We lopen nu langs een industrieterrein, langs de weg. Het is weinig aantrekkelijk. Dan gaan we links, richting Kiestersyl. De oude syl is met zijn tijd meegegaan en is nu een grote draaibrug. Het wordt nu weer rustig om ons heen met weilanden waar schapen, paarden en koeien staan te grazen. Het dorp Achlum ligt in de verte, het is het eerste dorp waar de Slachtedyk ons doorheen voert. Voor de brug gaan we links, langs de sloot. En na de brug in het centrum gaan we ook links en bij het lokale supermarktje stappen we naar binnen. Het is de een na laatste dag voordat de winkel gaat sluiten. De winkel is niet meer rendabel en na 45 jaar houdt het echtpaar het voor gezien. Uit wat er nog is, zoeken we twee bekertjes ijs uit. Er zitten geen lepeltjes bij maar die worden direct uit de keuken van het naastgelegen huis gehaald. Aan de kant van de sloot lepelen we het ijs op met het zicht op ‘oude’ huisjes en een sloot met houten bruggetjes. Een pittoresk plaatje.
We lopen de straat uit en steken de weg over. Het water moeten we aan onze linkerkant houden. Dat lukt en na een paar minuten lopen we het Friese boerenleven weer tegemoet. Bij de splitsing houden we links aan. Kort daarop slaan we linksaf, het graspad op. Dit is leuk, bij dit stukje heb je het gevoel dat je echt op de oude dijk loopt. We pauzeren nog even, lekker liggen in het gras met een boterhammetje in de hand. We zijn bijna aan het einde van de wandeling van vandaag. Na het graspad gaan we richting Waaxens en Lollum en slaan, na de bocht naar rechts, na het eerste huis linksaf. Nu is het nog een klein eindje naar het Tolsumersyl. Na de brug staat een bankje waar we op neer ploffen. Het eerste deel zit er op, de overige kilometers gaan we in twee keer doen. Twintig kilometer vinden zelfs mijn voeten in lichte gympen wel genoeg. Had ik maar mijn wandelschoenen aangetrokken dan had ik nu geen enorme blaren gehad waar ik zeker nog wel een aantal dagen ‘op moet zitten’.
Lees ook Deel 2 over de Slachtedyk
Lees ook Deel 3 over de Slachtedyk
informatie Slachtedyk
De Slachtedyk of slachtedijk ligt in Friesland vanaf de waddenzee bij Oosterbierum tot aan Raerd en is 42 km lang. De dijk is in beheer bij It Fryske Gea. In 2008 wordt voor de 3e keer de Slachtemarathon gelopen waarbij, hardlopers en duizenden wandelaars tijdens de wandeling verrast worden met cultuur, muziek en andere activiteiten. De Slachtedyk is vrij te bewandelen behalve bij Franeker daar moet een kleine omweg gemaakt worden in verband met de A31. Bankjes zijn er sporadisch. De Slachtedyk loopt door 4 dorpen, namelijk Achlum, Reahûs, Easterwierrum en Raerd.
geschiedenis Slachtedyk
De Slachtedyk is een zogeheten slaperdijk. Dat is een landinwaarts gelegen reservedijk die bij het doorbreken van stormvloeden pas in functie kwam. De oudste delen van de dijk dateren van vóór het jaar 1000 en jongste gedeelten zijn omstreeks 1200 aangelegd om land en have tegen het water te beschermen. De dijk werd toen aaneen gesloten tot een 42 km lange waterkering. Dat had heel wat voeten in de aarde. De dijken werden veelal gebouwd op hoger gelegen stukken waar vaak toestemming voor nodig was van de landeigenaren. Ook het onderhoud zorgde voor de nodige problemen. Nu wordt dat geregeld door It Frysk Gea sinds 2000 en daarvoor door het Wetterskip Fryslân. Maar eerder werd het onderhoud gedaan door eigenaren van het land en door kloostermonniken en dat gebeurde niet altijd met veel enthousiasme. De Slachtedyk wordt onderbroken door sylen (brugsluizen) want de handelswaar die van het land kwam werd per boot vanuit de dorpjes vervoerd. Vanaf 1498 werd het onderhoud beter geregeld omdat er een centraal bestuur in Friesland kwam. Bewoners moesten contributie betalen waarmee het onderhoud van de dijken werd gefinancieerd en dit kwam de veiligheid ten goede. Later werd dit geregeld via waterschappen.
slachtemarathon
Friesland kende twee emigratiegolfen namelijk rond 1880 en in de jaren na de oorlog. Voor het jaar 2000 werd een grote reünie, onder de naam Simmer (zomer) 2000, gepland voor Friezen die in het buitenland wonen. Tal van activiteiten werden gepland waarbij een beroep gedaan werd op Friesche steden en dorpen. De Slachtemarathon was een groot onderdeel van deze activiteiten. Meer dan 30 dorpen lieten zich van hun beste kant zien tijdens de Slachtemarathon. Presentatie’s via muziek, kunst, dans etcetera, droegen zowel de hardlopers als wandelaars naar het eindpunt. Een opvallend kunstproject waren de kunstkoeien; plotseling verschenen ze overal in het landschap. Ook nu nog tijdens de wandeltocht over de Slachtedyk staan er nog een aantal. Er werden tal van voorstellingen en tentoonstellingen in Friesland georganiseerd. Simmer 2000 werd afgesloten met Het Frysk Festival waar ook het Simmer 2000 Liet ten gehore gebracht werd. Het startpunt is iedere vier jaar wisselend tussen Oosterbierum en Raerd.
